متوکّل در سال 236 ه.ق امر کرد که روضۀ مقدسۀ حضرت سید الشهدا علیه السلام را با زمین هموار کردند و برای زراعت آب به آن بستند؛ اما هر چه سعی کردند، آب به قبر مقدس جاری نشد و آب ها به روی هم بر می گشتند. امر کرد که گاو ببندند و شخم کنند، گاوها نیز قدم از قدم برنداشتند. (بحار الانوار، ج 98، ص 117)

برخی گفته اند که چون این مطلب سبب حیرت خلایق شد، لذا این زمین را "حائر" نامیدند.  

*حائر در لغت از حَیَر است به معنی گودالی که آب در آن جمع می شود نه از حَوَر به معنی حیرت. حائر به مکانی گفته می شود که آب در آنجا جمع شود و دَوَران پیدا کند. (مفاتیح نوین، به نقل از صحاح اللغه و مصباح المنیر)

 متوکّل به امر پسرش، منتصر، در 4 شوال سال 247 کشته شد و منتصر نیز چون دستش به خون پدرش آلوده شده بود، عمرش خیلی کوتاه شد و بعد از شش ماه و یک روز خلافت در سن 26 سالگی از دنیا رفت. (منتخب التواریخ، ص 508)

بحثی که در اینجا مطرح است اینست که چه مقدار از اطراف قبر مطهّر امام حسین علیه السلام، حائر محسوب می شود و آن مکانی که آن همه روایات در فضیلت آن و استجابت دعا در آن ذکر شده، کدام است و چه مقدار مساحت دارد؟

مرحوم علامه مجلسی، اقوال متعددی را از علما در این رابطه نقل کرده است و آنچه در نظر شریف خود ایشان تقویت دارد اینست که مراد از حائر، آن مقدار از مساحتی است که دیوارهای صحن آن را احاطه کرده است؛ در نتیجه خود صحن از همۀ اطراف و ساختمان هایی که به قبّۀ شریفه متّصل است و همچنین مسجدی که در پشت آن قبّه قرار دارد جزو حائر محسوب می شوند. آنچه مشهور میان اهالی کربلاست و از گذشتگان به آنها به ارث رسیده و همچنین ظاهر کلمات اکثر اصحاب، همین است.

مرحوم صاحب جواهر نیز در تفسیر حائر، همین معنا را انتخاب کرده است. (جواهر الکلام، جلد 14، صفحه 339) هر چند احتیاط آن است که صحن مطهّر را جزو حائر ندانند و به حرم مطهّر و رواق ها و مسجد بالاسر قناعت کنند، به خصوص این که در گذشته حرم تا این حدّ توسعه نداشته است. (مفاتیح نوین، ص 438 و 439)

ابوهاشم جعفری می گوید:

امام هادی علیه السلام در ایام بیماریش می فرمود: کسی را به سوی "حائر" (حائر حسینی برای طلب شفای من) بفرستید. عرض کردم: فدایت شوم اجازه می فرمایید که من بروم؟ فرمود: برو امّا با رعایت تقیّه... عزم بر حرکت گرفتم ولی قبل از حرکت، جریان را برای علیّ بن بلال ذکر کردم. او با تعجب گفت: حضرت هادی علیه السلام خودش حائر است او را با حائر چه کار؟ خدمت حضرت رسیدم، سؤال علیّ بن بلال را برای او نقل کردم. فرمود: آیا رسول الله خانۀ خدا را طواف نمی کرد و حجر الاسود را نمی بوسید با آن که حرمت رسول گرامی صلی الله علیه و آله و حرمت مؤمن از حرمت خانۀ خدا بیشتر است؟ بدان که این مکان ها، مکان هایی هستند که خداوند دوست دارد یاد او در آنها زنده شود. من هم دوست دارم برای شفای من در مکان هایی دعا شود که خدا دوست دارد و حائر حسینی یکی از آن مکانهاست. (کامل الزیارات، باب 90، حدیث 1؛ بحار الانوار، جلد 98، صفحه 112)[1]

 

 

[1]خلاصه راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، گردآورنده سید احمد علوی، نشر معروف، قم، 1392

این عکس هوایی که موقعیت حرم حضرت ابوالفضل علیه السلام نسبت به حرم امام حسین علیه السلام را نشان می دهد. تداعی کنندۀ موقعیت ایستادن مأموم پشت سر امام در صف نماز جماعت است...

رُویَ أنَّ الإمام الحسین علیه السّلام اشتری النواحی التی فیها قبره مِن أهل نینوی و الغاضریّة بِستّینَ ألف درهم و تصدّق بها علیهم و شرَطَ علیهم أن یرشِدوا إلی قبره و یضیّفوا من زاره ثلاثاً

طریحی، مجمع البحرین، ج 4 ص 32

گفته شده امام حسین علیه السلام گوشه ای از زمین کربلا (زمینی به مساحت 36 کیلومتر مربع) را که اکنون شامل قبر او و سایر شهدای کربلا می شود، به 60000 درهم از مردم نینوا و غاضریه خریداری کرد و با آنها شرط کرد که مردم را برای زیارت راهنمایی کنند و از زائرین قبرش تا سه روز پذیرایی کنند.

عَن أبی عَبدِالله علیه السّلام قالَ سمِعتُهُ یَقولُ فی البُومةِ قالَ:

هَل أحَدٌ مِنکُم رَآها بِالنَّهارِ؟

قیلَ لَهُ: لا تَکادُ تَظهَرُ بِالنَّهارِ وَ لاتَظهَرُ إلّا لیلاً

قالَ: أمّا إنَّها لَم تَزَل تأوَی العُمرانَ أبداً فَلمَّا أن قُتِلَ الحُسینُ علیه السّلام آلَت عَلی نَفسها أن لا تأوَی العُمرانَ أبداً وَ لاتأوَی إلّا الخَراب فَلاتَزَل نَهارُها صائِمَةٌ حَزینَة حَتّی یُجَنَّها اللَّیلُ فَإذا جَنَّها اللَّیلُ فَلاتَزل ترنَّم عَلی الحُسینِ حَتَّی تُصبِح

حسین بن ابی غُندَر می گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که در مورد جغد می گفت:

آیا کسی از شما آن را در روز دیده است؟

گفتند: در روز ظاهر نمی شود و جز در شب نمی توان آن را دید

فرمود: جغد همیشه در آبادی بود، اما پس از آنکه امام حسین علیه السلام به شهادت رسید، بر خودش واجب کرد که دیگر در آبادی نماند و جز در خرابه مسکن نگزیند. پس همیشه در روز روزه دار است تا شب، و چون شب فرا رسد تا صبح بر حسین علیه السلام نوحه گری می کند.

  ترجمه کامل الزیارات، ص 317

داوود بن فرقد می گوید:

در خانه امام صادق علیه السلام نشسته بودم، چشمم به کبوتری افتاد که مشغول خواندن بود و زیاد می خواند. امام به من نگاهی کرد و فرمود:

ای داوود آیا می دانی که این بنده چه می گوید؟ عرض کردم: فدایت شوم نمی دانم

قالَ تَدعُو عَلی قَتَلَةِ الحُسینِ بنِ عَلیٍّ علیه السّلام فَاتَّخِذُوهُ فی مَنازِلِکُم

فرمود: قاتلان حسین بن علی علیه السلام را نفرین می کند، او را در منازلتان نگه داری کنید.

ترجمه کامل الزیارات، ص 315